وبسایت کارخانه هیتر اسکندری |
کشت هیدروپونیک
کشت هیدروپونیک یکی از سبک های جدید کشاورزی میباشد که در آن از خاک استفاده نمیشود. در واقع مواد مغذی لازم برای رشد گیاهان به روش هیدروپونیک در آب حل شده و توسط آب در اختیار ریشه ها قرار میگیرد. یعنی در این روش ریشه ها به جای اینکه در خاک پوشانده شوند، داخل یک محلول ابی قرار میگیرند. آزمایشات نشان داده است که ریشه گیاهان میتواند مواد آلی و ضروری را از طریق اب به راحتی جذب کند.
در سال های اخیر به دلیل کمبود منابع آبی، کشت هیدروپونیک اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. این نحوه کشاورزی علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب، محصول بسیار با کیفیت و بازار پسند نیز تولید میکند. اگر به فکر تأسیس گلخانه هیدروپونیک هستید، بهتر است که مفاهیم اساسی رشد گیاه در این روش و مزایا و مشکلات آن را بدانید. در این صفحه از بلاگ سایت هیتر اسکندری قصد داریم کشت هیدروپونیک، ملزومات آن و معایب و مزیت های آن را شرح دهیم.
تعریف هیدروپونیک به زبان ساده
به زبان ساده اگر بخواهیم کشت هیدروپونیک را تعریف کنیم باید گفت که:
در این روش ریشه های گیاه به جای خاک درون یک محفظه بسته در آب غنی از مواد مغذی قرار میگیرند. کشاورز در این روش تمامی مواد آلی و معدنی مورد نیاز ریشه ها را در داخل یک تانک آب حل نموده و از طریق سیستم لوله کشی و پمپ آب، محلول غذایی را بصورت دائم در اختیار ریشه ها قرار میدهد. چندین روش مختلف برای طراحی سیستم های هیدروپونیک وجود دارد ولی عناصر اصلی و پایه تمامی روش ها یکسان است.
کشت هیدروپونیک در مقیاس های مختلفی از جمله مجموعه کوچکی از گیاهان در آشپزخانه گرفته تا تولید انبوه برخی محصولات کشاورزی در گلخانه های تجاری قابل انجام است.
کدام گیاهان برای کشت هیدروپونیک مناسب هستند؟
بسیاری از گیاهان به خوبی در محیط هیدروپونیک رشد میکنند. برخی از این گیاهان شامل کاهو، گوجه فرنگی، خیار، فلفل دلمه ای، توت فرنگی، گیاهان دارویی، انواع سبزی، یونجه و … میباشد. در مقاله آموزش کشت هیدروپونیک خیار نحوه تولید این محصول کشاورزی پرفروش را شرح داده ایم.
ولی بر اساس یک قاعده کلی گیاهانی که همانند ذرت رشد میکنند یا مثل سیب زمینی ریشه های عمیقی دارند یا اینکه بصورت طبیعی رشد بیشتری دارند نباید به شیوه هیدروپونیک کشت شوند.
ملزومات لازم برای سیستم هیدروپونیک
بیشتر گیاهان، آب با سطح PH حدودی 6 الی 6.5 را دوست دارند.البته اسیدیته آب را با محلول ها هم میتوان تنظیم کرد.
در کشت هیدروپونیک از بستر مخصوصی برای رشد گیاهان استفاده میشود. گیاهانی که به این روش کشت میشوند، نباید کامل در آب غرق شوند. در واقع پایه گیاه باید کمی فاصله با مخزن آب داشته باشد تا به داخل ظرف هوا وارد شود. ریشه ها داخل آب خواهند بود چون اگر بیرون از آب باشند، خشک شده و گیاه رشد نخواهد کرد.
گیاهان در کشت هیدروپونیک به مقدار زیادی مواد معدنی مثل فسفر، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، نیترات و دیگر مواد مغذی نیاز دارند تا رشد کنند و پربار باشند. وقتیکه در حال پرورش گیاهان و سبزیجات در محیط بدون خاک هستیم، غذای گیاهی باید در محلول که در اختیار گیاهان قرار میگیرد، اضافه شود. مقدار هر یک از کودها و مواد آلی که قرار است که به مخزن آب اضافه شوند، با توجه به نیاز غذایی آن گیاه خواهد بود. مقادیر هر یک از مواد معدنی فقط و فقط توسط یک متخصص کشاورزی باید تعیین و مشخص شود. همچنین سطح مواد موجود در محلول اب باید سنجیده شوند و در صورت لزوم ماده آلی به آن افزوده شود.
نحوه کاشت بذرها
در کشاورزی سنتی، بذرها را در داخل خاک میکاریم. در کشت هیدروپونیک نیز نیاز داریم تا جوانه ها را نگه داریم چون ریشه ها باید از یک جایی آویزان شوند. برای این منظور جوانه ها را در داخل موادی مثل ورمیکولیت، پرلیت، پیت ماس، فیبر نارگیل و پشم سنگ قرار میدهند. توجه شود که برای نشاء ها در این روش از موادی مثل ماسه یا شن که رطوبت را در خود حفظ نمیکنند استفاده نمیشود.
در این روش نور لازم برای فتوسنتز گیاهان باید بصورت طبیعی یا مصنوعی تأمین شود. لازم به ذکر است که در برخی مناطق امکان کشت هیدروپونیک در فضای باز نیز ممکن می باشد. اما برای کنترل دقیق شرایط محیط، گلخانه برای این منظور استفاده میشود. همانند گلخانه های سنتی، چرخه طبیعی نور در روز و تاریکی در شب برای گیاهان در گلخانه هیدروپونیک نیز لازم می باشد.
مزیت های کشت هیدروپونیک
مزیت های این نوع کشاورزی عبارتند از:
بازدهی بیشتر
گیاهان و محصولاتی که در سیستم هیدروپونیک و با مدیریت خوب رشد میکنند، بازدهی بسیار بیشتری دارند. از آنجایی که ریشه ها دائما در یک محلول مغذی غوطه ور هستند، در نتیجه نیازی به گستردگی ریشه ها برای جستجوی غذا نیست. لذا انرژی و زمان گیاه صرف رشد و باردهی بیشتر خواهد شد و نتیجه این نیز تولید محصول بیشتر و با کیفیت تر می باشد.
در کشاورزی به سبک هیدروپونیک میزان رشد محصول با توجه به نوع سیستم و نحوه مراقبت از آن متفاوت است. اما گیاهان در این شیوه پرورش تا 25 درصد سریعتر از کشت خاکی میتوانند رشد کنند و باردهی بیشتری بدهند.
مصرف آب کمتر
اگرچه این سیستم در درجه اول به آب وابسته است ولی مصرف آب در گلخانه هیدروپونیک بسیار کمتر از کشت خاکی می باشد. حدودا تا 80 درصد آب کمتری در این روش نسبت به کشت خاکی استفاده میشود. چرا که در این روش، آب در یک سیستم بسته قرار دارد و تبخیر نمیشود. همچنین آب مورد استفاده در این سیستم همیشه در حال بازیافت است. بدین معنی که آب در این سیستم توسط پمپ دوباره به تانک ذخیره برمیگردد و مجددا به آن مواد مغذی اضافه میشود.
آفات کمتر
دفع آفات در این روش کمتر می باشد چون بیماری ها و افاتی که از طریق خاک به گیاه منتقل میشوند، در این روش وجود ندارد. همچنین در کشت هیدروپونیک، مشکل علف های هرز را نداریم و فقط محصول مد نظر کشت میشود. در نتیجه هزینه مبارزه با آفات و سم پاشی در کشت هیدروپونیک بسیار کمتر از کشت خاکی خواهد بود.
یک نواختی در رشد محصولات
از آنجایی که محلول غذایی بصورت یکسان در اختیار تمامی ریشه ها قرار میگیرد، بنابراین تمامی بوته ها بصورت یکدست و یکنواخت تغذیه خواهند شد.
تولید محصول ارگانیک
ممکن است برخی افراد محصولات هیدروپونیک را مصنوعی بدانند در حالیکه واقعیت خلاف این امر می باشد. در کشت هیدروپونیک برخلاف کشاورزی سنتی از سموم دفع افات به ندرت استفاده میشود. در نتیجه محصول نهایی تولید شده سالم تر خواهد بود.
عدم نیاز به خاک
در گلخانه های سنتی با مشکلاتی همچون خاک نامناسب یا الوده به بیماری مواجه هستیم. به همین دلیل تهیه خاک و بستر حاصلخیز و ضدعفونی آن در کشت خاکی مهم است. این در حالی است که سیستم هیدروپونیک با ارائه محلول غذایی به ریشه ها و خیس کردن آنها، نیاز به خاک را از بین می برد.
مشکلات کشت هیدروپونیک
کشت هیدروپونیک برخی معایب و مشکلات هم دارد که همگی آنها را لیست کرده ایم:
نیاز به سرمایه بیشتر
راه اندازی و ساخت سیستم هیدروپونیک گران قیمت تر از کشت خاکی می باشد. در این روش علاوه بر تجهیزات گلخانه ای از قبیل: هیتر، فن تهویه و فن سیرکوله گلخانه به لوازم دیگری از جمله بستر هیدروپونیک، لوله کشی، منبع ذخیره و تهیه محلول غذایی و پمپ اب نیاز میشود. همچنین مواد مغذی برای تهیه محلول غذایی باید بصورت جداگانه خریداری شوند.
در برابر قطعی برق بیشتر آسیب پذیر است
در گلخانه هیدروپونیک بیشتر سیستم ها بصورت اتوماتیک کار میکنند و برای راه اندازی آنها نیز به برق نیاز است. لذا قطعی برق موجب وقفه در این سیستم و توقف جریان محلول آب خواهد شد.
نیاز به نظارت بیشتر
گلخانه هیدروپونیک به سطح بالاتری از مدیریت و نظارت نیاز دارد. برای حفظ محیط رشد، همه اجزای سیستم همچون نور، دما، کیفیت محلول غذایی، PH اب و جریان اب باید بطور دقیق عمل کنند. همچنین محلول غذایی باید بطور مرتب شسته و جایگزین شود. بعلاوه برای جلوگیری از گرفتگی در این سیستم، اغلب قسمت های آن باید به موقع تمیز شوند تا رسوب در آن ایجاد نشود.
اگر عفونتی به سیستم آبیاری یا محلول غذایی وارد شود، این آلودگی به تمامی گیاهان موجود در مجموعه منتقل خواهد شد. خاک همانند یک بافر عمل میکند و میتواند مواد مغذی را ازاد و جذب کنید. اما گیاهانی که در سیستم هیدروپونیک رشد میکنند در برابر مشکلاتی همچون بیماری یا کمبود مواد مغذی سریعتر واکنش نشان میدهند.
جمع بندی
در این پست مقدمه ای بر کشت بدون خاک به روش هیدروپونیک را شرح دادیم. کشت هیدروپونیک مزیت های متعددی دارد و یکی از بهترین روش های برای پرورش اکثر صیفی جات و محصولات کشاورزی می باشد.
